Munduko biztanleria zahartu ahala, adinekoen beharretara egokitutako espazioen diseinua lehentasun bihurtzen da.
Arkitekturako erosotasuna, espazio arkitektoniko baten esperientziari eragiten dioten inguruko faktore guztiei dagokie. Besteak beste, argia, soinua, tenperatura eta segurtasun eta erosotasun sentsazioa.
Argiztapen naturalak, pribatutasunak, segurtasunak eta diseinu akustikoak garrantzi berezia dute bizitegi-ingurune batean. Barneko aire-kalitate onarekin, osasun- edo deserosotasun-arazoak saihestuko ditugu. Barnealdeen diseinuan berariazko gomendioak daude, altzariak aukeratu arte. Hor sartzen dira laneko mahaiak eta gainazalak, aulkiak eta besaulkiak, armairuak eta banaketa modularrak. Osagarriek hormako estaldurak, horma-papera, errezelak, eskaiolak eta abar hartzen dituzte.
Egoera horiek kontuan hartuta diseinatutako bizitegi-inguruneak eragin positiboa izan dezake adinekoen bizi-kalitatean, are gehiago dementzia duten pertsonen alderdi zehatzagoak hobetu badaitezke, erosotasun eta segurtasun handiagoa emateaz gain.
Adineko pertsonak beste talde batzuk baino sentikorragoak dira ingurumen-pertzepzioekiko, eta espazio publikoak erabiltzeko beldur handiagoa dute, eta horrek baldintza gehiago eskatzen ditu horiek diseinatzeko. Hori bereziki garrantzitsua da jantokietan, eragin nabarmena baitute adineko pertsonen erosotasunean.
Jantokietako ingurune fisiko desegokiak dira adinekoentzako arreta-zentroetako langileen kezkarik ohikoenak. Jantokiak toki zaratatsuak eta gehiegizko estimulatzaileak izaten dira, eta jateko jarduerak garrantzitsuak dira pertsona horientzat.
Jantokiaren testuinguruan zenbait ingurumen-ezaugarri fisikok duten garrantzia babesten duten ikerketen multzo gero eta handiagoa dago, egoiliarrentzat emaitza positiboak sustatu baititzakete.
Ingurunearen garrantziari buruzko zenbait ebidentzia:
1| Ongi diseinatutako ingurune fisikoek eginkizun garrantzitsua dute pertsona ardatz duen ingurune gastronomikoa sortzeko, pertsona nagusiek jaterakoan ahalik eta esperientzia onena izan dezaten.
2| Ongi diseinatutako ingurune fisiko sostengatzaileak portaera desafiatzaileak murrizten ditu, eta positiboak sustatzen ditu, hala nola irabiatze txikiagoa, gizarte-kontaktua areagotzea, eguneroko bizitzako jarduerak egiteko mendekotasun txikiagoa, eta horrek eragina du dementziarekin lotutako oroimen arazoetan eta narriadura kognitibo eta funtzionalean.
3| Ikerketen arabera, otorduetako zarata- eta argiztapen-mailak doituz gero, elikagai gehiago har daitezke eta Alzheimerra duten pertsonen nutrizioa hobetu daiteke.
4| Halaber, frogatzen dute otorduetako isiltasunak ondorio kaltegarriak dituela adinekoen elikadura-ohituretan eta osasunean. Bazkalorduan musika lasaia entzuten denean, jokabide asaldatuaren eragina murrizten da (hitzezko jarrera asaldatuak eta oldarkorrak).
5| Ingurumen-aldaketetan eta langileen hezkuntzan esku hartzeak kaloria gehiago hartzen laguntzen du, bai ingurumen-aldaketetan, bai langileen heziketan, pertsonarengan oinarritutako arretari dagokionez.
6| Azkenik, nahiz eta giro fisikoak eragin nabarmena izan dezakeen egoiliarren sukaldaritza-esperientziaren hobekuntzan, langileen praktiken aniztasunak agerian uzten du elikadura-ingurunearen konplexutasuna, eta nabarmentzen du garrantzitsua dela ikuspegi integrala hartzea kultura-aldaketa esanguratsua bultzatzeko.
Iturriak:
Chaudhury H, Hung L, Badger M. The role of physical environment in supporting person-centered dining in long-term care: a review of the literature. Am J Alzheimers Dis Other Demen. 2013 Aug;28(5):491-500. doi: 10.1177/1533317513488923. Epub 2013 May 17. PMID: 23687182; PMCID: PMC10852766.
Mu J and Kang J (2023) Dining comfort in elderly care facility dining rooms and influencing factors before and after the outbreak of the COVID-19 pandemic. Front. Psychol. 14:1106741. doi: 10.3389/fpsyg.2023.1106741
McDaniel, J. H., Hunt, A., Hackes, B., and Pope, J. F. (2001). Impact of dining room environment on nutritional intake of Alzheimer’s residents: a case study. Am. J. Alzheimer’s Dis. Other Demen. 16, 297–302. doi: 10.1177/153331750101600508
Chaudhury H, Hung L, Rust T, Wu S. Do physical environmental changes make a difference? Supporting person-centered care at mealtimes in nursing homes. Dementia (London). 2017 Oct;16(7):878-896. doi: 10.1177/1471301215622839. Epub 2016 Jan 12. PMID: 26764264.
Sidenvall, B. (1999). Meal procedures in institutions for elderly people: a theoretical interpretation. J. Adv. Nurs. 30, 319–328. doi: 10.1046/j.1365-2648.1999.01082