Fruituen edo landareen kolorea, fitokimikoen presentziaren ondorio da. Fitokimiko horiek, landarearen pigmentua izateaz gain, giza gorputzaren endekapenezko gaixotasunei aurre egiteko substantziak dituzte, eta gainera, giza osasunarentzat eta ongizatearentzat onuragarriak dira. Fitokimikoei fitonutrienteak ere esaten zaie eta ez dira ez bitaminak ezta mineralak ere.

Fitonutrienteak eta elikagaien kolorea

Fitonutrienteak landareetan dauden konposatuak dira eta frutei eta barazkiei kolorea ematen diete eta hauen zaporea eta usaina definitzen dituzte izpi ultramoreetatik babestuz. Substantzia hauek, halaber, bakterio-, birus- eta mikotika-infekzioei aurre egiten laguntzen diete landareei, eta horri esker, beren burua babesten dute, eguraldi txarrari eta inguruko presioei aurre egiten diete (intsektuak, harrapariak, izurriteak, lehorteak…).

Antioxidatzaileak eta fitokimikoak

Bitaminek eta mineralek ez bezala, fitonutrienteek ez dute nutrizio-baliorik, baina bai beste funtzio garrantzitsu batzuk. Hala nola, DNA zelularra babesten duten antioxidatzaile ahaltsuak dituzte, minbizia, artritisa, diabetea, arterosklerosia, sistema kardiobaskularreko gaixotasunak, zahartzea, etab. eragiten dituzten mutazioak saihestuz.

Dieta

Egunean kolore desberdinetako 5-9  fruta eta barazki jatea komenigarria da.

Ondorengoa, kolorearen eta osasunean dituzten onuren arabera sailkatutako barazkien eta elikagaien zerrenda da:

FRUTA ETA BARAZKI LARANJAK:

Fruta hauek aberatsak dira substantzia onuragarrietan, hala nola:

• Potasioa, azido p-kumartikoa, flavonoideak, betakarotenoa (A bitaminaren aitzindaria), antioxidatzailea, bixina, luteina, keratina (propietate analgesikoak, bakterioen aurkakoak, analgesikoak, antiulcerikoak, asmatikoak eta abar dituen flavonoidea), alfa karotenoa, etab.

Landare laranjen onurak: Sistema kardiobaskularrerako idealak, arazketarako ahaltsuak, ikusmena indartzen eta larruazaleko gaixotasunak eragozten laguntzen dute, minbiziaren aurka babesten gaituzte eta gorputzaren defentsak handitzen dituzte, alergiei eta infekzioei aurre egiten diete, infekzioen aurrean ahaltsuak dira, hantura-prostaglandinen sorrera eragozten dute, entzima konpontzaileak sortzen laguntzen dute eta gazteriaren eta ongizate orokorraren iturri bikainak dira.

Landare laranjak: laranjak, papaia, melokotoiak, azenarioak, albertxikoa, meloi laranja, kalabaza, piper laranjak, txile laranjatua, mandarina, maracuia, nektarina, mizpira, etab.

FRUTA ETA BARAZKI GORRIAK

Fruta hauek aberatsak dira substantzia onuragarrietan, hala nola:

Antioxidatzaileak, flabonoideak, potasioa, azido fenolikoa, kerzetina, alfa karotenoa, betakarotenoa, azido klorogenikoa, etab.

Barazki gorrien onura orokorrak: DNA babesten duten antioxidatzaile bikainak dira, odol-zirkulazioa hobetzen dute, gorputzean substantzia toxikoak eta kaltegarriak garbitu eta ezabatzen dituzte, kolesterol-plaka gutxiago sortzen dituzte eta koagulu arriskutsuen sorrera eragozten dute.

Landare gorriak: marrubiak, mugurdiak, ahabiak, sandia, aranak, txile gorriak, piper gorriak, granadak, pitai gorriak, mahats gorriak, dorre gorriak, gereziak, etab.

FRUTA ETA BARAZKI HORIAK

Fruta hauek aberatsak dira substantzia onuragarrietan, hala nola:

Antioxidatzaileak, betakarotenoa, C bitamina, alfa karotenoa, azido fenolikoa, potasioa.

Barazki horien onura orokorrak: arazgarri bikainak, odola eta hesteak garbitzeko egokiak, minbiziari aurre egiten dioten antioxidatzaile aberatsak, globulu zurien ekoizpena bultzatzen dute, odol-hodiak indartzen dituzte (batez ere, toronja, anana, piperra eta guaiaba), zauriak orbaintzeko eta infekzioei aurre egiteko bikainak.

Barazki horiak: guaiabak, limak, karanbola, txileak edo piper horiak, kalabaza-lorea, limoi horia, mangoa, anana, sagar horiak, marañoia, aran horiak, irasagarra, laranja horiak, papaia horia, platanoak edo bananak, pomeloak, etab.

FRUTA ETA BARAZKI BERDEAK:

Fruta hauek aberatsak dira substantzia onuragarrietan, hala nola:

• C bitamina (limoia, txile berdea eta piperrak C bitamina ugari duten antioxidatzaile indartsuak dira), klorofila (odol-araztaile bikaina), antioxidatzaile ahaltsuak, flabonoideak, potasioa, selenioa, K bitamina (batez ere, txilibia, txileak eta piper berdeak, orburuak, aza eta apioa) eta zuntz suspertzaile ugari dituzte.

Barazki berdeen onura orokorrak: klorofila-dosi handiak dituztenez eta araztaile ezin hobeak direnez, mota guztietako gaixotasunei aurre egiten laguntzen dute. Batez ere gaixotasun infekziosoei eta endekapenezkoei. Gainera, alergiei aurre egiten diete, immunitate-sistema indartzen dute eta zahartzea geldotzen dute.

Barazki berdeak: limoia, brokolia, zerbak, espinakak, uraza, txikharoak, ejoteak, apioa, orburuak, itsas alga berdeak (espirulina), alpapa, germinatuak, aguakatea (antioxidatzaileen eta E bitaminaren iturri bikaina), berroa, martorria, perrexila, piperrak eta txile berdeak, aza, kiwia, belar-belarra, etab.

FRUTA ETA BARAZKI ZURIAK:

Fruta hauek aberatsak dira substantzia onuragarrietan, hala nola:

Azido klorogenikoa, potasioa, selenioa, flabonoideak, isoflabonak, antioxidatzaileak.

Barazki zurien onura orokorrak: antioxidatzaile ahaltsuak dira, infekzioen aurka egiten dute, gorputz osoko defentsa orokorrak araztu eta sendotzen dituzte, entzima babesleen ekoizpena sustatzen dute, zahartzea saihesten dute eta zirkulazio- eta azal-arazoei aurre egiten diete. Bikainak dira infekzio eta sukarrei aurre egiteko. Minbiziaren aurka babesten gaituzte, globulu zurien ekoizpena sustatzen dute eta indartsuak dira bakterioen, antimikotikoen eta hanturen aurka.

Barazki zuriak: baratxuria, tipula zuria, txanpinoiak eta perretxikoak, soja, zainzuriak, azalorea, guanabana, patata, arbia, aza zuria, meloi valentziarra, pitapagoa, errefauak, mahats zuria, etab.

FRUTA ETA BARAZKI MOREAK, URDINAK EDO INDIARRAK:

Fruta hauek aberatsak dira substantzia onuragarrietan, hala nola:

Niazina, potasioa, C bitamina, azido fenolikoa, flabonoideak, antioxidatzaileak, betazanina.

Landare urdin edo bioleten onura orokorrak: ugertzetik babesten dituzte bitaminak, entzimak eta hormonak, arteria-presioaren orekari eusten diote, entzima konpontzaileen lana errazten dute, globulu zurien ekoizpena bultzatzen dute eta kartzinogenoen sorrera eragozten dute.

Landare bioletak, urdinak eta indigoak: tipula morea, ahabiak, erremolatxa (beterraba), baia batzuk, berenjena, mahats moreak, aran beltzak, aza morea, pikuak, zarzamorak, etab.

LANDAREEN KONTSUMO EGOKIA

Fruta gorputzean ondo aprobetxa dadin, saiatu zerbait jaten urdaila hutsik dagoela, jan baino ordu erdi lehenago. Baita jan eta bi ordu geroago ere. Aldatu zure eguneroko dieta eta jan egunero barazki ugari. Gogoratu jakien beroak eta egosketak landareen elikagai gehienak suntsitzen dituztela eta beraz, ahalik eta gordinenak kontsumitzen saiatu.